Jaka jest odpowiedzialność za odpady, które powstały w wyniku świadczenia usług?

Przewodniczką po zagadnieniach prawnych będzie ekspertka ZEME, Anna Michalska-Gawin.

Kim jest wytwórca odpadów powstałych w wyniku świadczenia usług?

Najważniejszym aktem definiującym to, kto jest wytwórcą odpadów, które powstały jako konsekwencja świadczenia usługi, jest Ustawa o odpadach z 14 grudnia 2012. Czytamy w niej między innymi:

„wytwórcą odpadów powstających w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw jest podmiot, który świadczy usługę, chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej […]”

Bycie wytwórcą (a tym samym posiadaczem) odpadu jest powiązane z wieloma obowiązkami. Część z nich powoduje, że duże przedsiębiorstwo już na początkowym etapie radzenia sobie z nimi musi wydzielić do ich obsługi osobę w biurze, która zajmie się sprawnym koordynowaniem formalności. Jednym z obowiązków jest np. prowadzenie ewidencji odpadów z uwzględnieniem ich ilości i rodzaju, wraz z pełną dokumentacją dotyczącą tego, co z danym odpadem się dzieje. Wiąże się to przede wszystkim z koniecznością uzyskania numeru rejestrowego BDO, a co za tym idzie, pilnowaniem wszelkich wymogów formalnych () oraz terminów, jakie przewidział ustawodawca.

To nie wszystko, bo posiadacz musi również zapewnić zgodną z wymogami przestrzeń do magazynowania. Jednocześnie nie może przechowywać zgromadzonych w ten sposób odpadów w nieskończoność. O tym, kiedy najlepiej pozbyć się odpadów z magazynu, opowiedzieliśmy w tym wpisie.

Obowiązki są domeną usługodawcy, a może inwestora?

Zanim – szczególnie jako posiadacze średniej firmy – zaczniemy obawiać się o ogrom nowych powinności, warto spojrzeć jeszcze uważniej na końcowy zapis w ustawie, który otwiera pewną furtkę dla przedsiębiorcy:

„chyba że umowa o świadczenie usługi stanowi inaczej […]”

Oznacza to, że pomimo wykonania usługi, właścicielem odpadu powstałego podczas jej świadczenia, nadal może pozostać osoba zlecająca, jeżeli zapis o tym zawrzemy w umowie. Warto o takich zapisach pamiętać szczególnie w momentach, gdy sam odpad jest w pewien sposób cenny (np. surowce wtórne, za których zagospodarowanie często płatnikiem jest odbiorca odpadu, a nie jego wytwórca). Jednak furtka ta może być również odczytywana jako możliwość pozbycia się odpowiedzialności za mniej wartościowe, w tym kłopotliwe odpady. Czy jest tak w istocie, zapytaliśmy naszej ekspertki:

Czy odpowiedzialność za każdy typ odpadów powstałych w wyniku świadczenia usług możemy wykluczyć poprzez odpowiednio spisaną umowę z inwestorem?

W tym przypadku dotyczy to tylko odpadów powstałych w wyniku świadczenia usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw. Usługobiorcy mogą przenieść na siebie odpowiedzialność za wytworzone odpady stosownym zapisem w umowie z usługodawcą, ale nie zawsze jest to bezpieczne. Przykładem jest, gdy usługa dotyczy odpadów z instalacji i gdy przekracza ona ilość wskazaną w art. 180a ustawy Prawo Ochrony Środowiska, dalej p.o.ś. 

Załóżmy, że podmiot prowadzący instalację, zdefiniowany w p.o.ś. w art. 3 pkt 31, zleca usługę polegającą na czyszczeniu filtrów emitorów lub myciu linii produkcyjnej tej instalacji.

Jeśli usługę dokonuje podmiot zajmujący się świadczeniem takich usług, wówczas to on zgodnie z brzmieniem art. 3 ust. 1 pkt 32 u.o., jest wytwórcą odpadów (pod warunkiem, że umowa nie stanowi inaczej) i nie będą one przez ten podmiot ewidencjonowane jako powstałe z instalacji, gdyż usługodawca nie ma tytułu prawnego do władania tą instalacją. Jeśli natomiast z jakiś względów usługobiorca będzie chciał przerzucić w umowie tę odpowiedzialność na siebie, to wówczas mamy do czynienia z eksploatacją instalacji przez usługobiorcę, która jest zdefiniowana oprócz tego jako jej użytkowanie, ale również utrzymywanie jej w sprawności. Zgodnie z art. 180 pkt 3 p.o.ś., eksploatacja instalacji powodująca wytwarzanie odpadów jest dozwolona po uzyskaniu pozwolenia, jeżeli jest ono wymagane. Zatem w tym przypadku usługobiorca musi mieć pewność, że posiada pozwolenie na wytwarzanie tych odpadów (odpowiedni kod odpadów i ich ilość), prowadzi dla nich stosowaną ewidencję i złoży sprawozdanie roczne. 

Co w momencie, gdy chcemy inwestora obciążyć kosztem gospodarowania odpadami? Przykład: firma remontowa wykonująca usługę montażu nowych okien, na drodze zapisu w umowie odmawia odbioru starych okien drewnianych. Czy ma do tego prawo i czy jest w stanie dodać w umowie zapis, o możliwości wywozu odpadów za dodatkową opłatą? Czy wtedy pojawiają się jakieś dodatkowe obowiązki?

W przypadku świadczenia na rzecz innego podmiotu usług w zakresie budowy, rozbiórki, remontu obiektów, czyszczenia zbiorników lub urządzeń oraz sprzątania, konserwacji i napraw, wytwórcą odpadów jest podmiot świadczący usługę. Jeżeli umowa dotycząca świadczenia usług nie reguluje kwestii wytwórcy odpadów powstających w wyniku świadczenia tych usług, to z mocy prawa wytwórcą odpadów jest podmiot wykonujący usługę. Zatem bez zgody zlecającego mu tę usługę nie może odmówić odpowiedzialności za ich wytwórstwo. Może jedynie to zrobić za obopólną zgodą dodając odpowiedni zapis w łączącej ich umowie. Jeśli usługodawca jest wytwórcą odpadów, ma prawo wycenić usługę odpowiednio wyżej w związku z koniecznością prawidłowego zagospodarowania wytworzonych przez siebie odpadów.

Ewidencja BDO dla wytwarzających odpady w wyniku świadczenia usług

Ewidencjonowanie w ramach BDO jest obowiązkowe dla każdego wytwórcy odpadów. Przymus ten nie omija również tych, którzy stają się posiadaczami odpadu w wyniku świadczenia usług. Jest to jednocześnie dość wymagające zadanie, ponieważ trzeba przede wszystkim:

• uzyskać wpis i numer BDO,

• poznać rodzaje odpadów i kody im przypisane,

• pamiętać o terminowości, w tym o wystawianiu kart KPO,

• rozwiązać kwestie magazynowe i logistyczne, zapewnić odbiór odpadów,

• przygotowywać i złożyć sprawozdanie roczne,

• wykazać pełną gotowość do kontroli poprawności prowadzonej dokumentacji.

Sprawy nie ułatwiają dość zawiłe, państwowe systemy do obsługi BDO, na początku drogi nierzadko też problemem staje się kwestia odbioru odpadu, a nawet brak KPO w systemie.

Kary za brak przestrzegania obowiązków wytwórcy odpadów

Administracyjna kara pieniężna, jaka została przewidziana przez ustawodawcę za brak przestrzegania obowiązków wynikających z Ustawy o odpadach, jest wyrażona w dość szerokich widełkach. Wynoszą one od 1000 zł, do aż 1 000 000 zł. Największy kłopot mogą mieć ci przedsiębiorcy, którzy od lat uchylają się od obowiązków, a nieprawidłowości zostaną wykazane w wyniku kontroli, donosu lub wykrycia miejsca nielegalnego składowania odpadów. W takim przypadku należy przygotować się na długą drogę sądową, o czym niestety przekonało się już wielu prowadzących biznes w Polsce. 

Sprawdzony sposób na uporządkowanie polityki odpadowej

Jeśli musisz przejąć odpowiedzialność za wytwarzane odpady, to twoją najlepszą strategią zawsze będzie świadome wdrażanie w firmie skutecznych i zgodnych z prawem rozwiązań. Największym wyzwaniem pozostają dwie kwestie: czynnik ludzki oraz dostępność narzędzi ułatwiających agregację, ułatwienie i przyspieszenie wykonywania zadań. W pierwszym przypadku szczególnie pomocne jest przeprowadzanie szkoleń, począwszy od kadry menedżerskiej, oczywiście z uwzględnieniem wszystkich osób decyzyjnych, które będą sprawowały nadzór nad prawidłowym wykonaniem danej usługi. Rozsądnym jest również uświadomienie szeregowych pracowników, że istnieje prawna konieczność właściwego postępowania z odpadami. Nie można przy tej okazji polegać tylko i wyłącznie na tej grupie, która jest nierzadko zmienna i wręcz wymaga nadzoru celem utrzymania jakości i sprawnego utrzymania założeń finansowych.

Drugim wyzwaniem jest zestaw narzędzi, które pomogą:

• być zawsze na bieżąco, bez konieczności samodzielnego poszukiwania zmian w przepisach,

• przechowywać dane w bezpieczny sposób, dając do nich jednocześnie swobodny, ale i kontrolowany dostęp,

• oszczędzać czas, np. przez wykorzystanie interfejsu użytkownika wyróżniającego się łatwością obsługi,

• budować przewagi konkurencyjne, poprzez dostęp do strategicznych i unikalnych baz firm zajmujących się obsługą odpadów (transport, zbieranie, przetwarzanie),

• wdrażać nowe rozwiązania szybciej i sprawniej, jednocześnie odciążając pracowników.

Narzędziem, które powstało z myślą o ułatwieniach w dziedzinie gospodarowania odpadami, jest ZEME 360. Oprogramowanie to pozwala oszczędzać czas, zapewnia bezpieczeństwo dla danych i daje dostęp do intuicyjnych rozwiązań, wykorzystywanych w wielu różnych procesach. Panel z wieloma modułami, które można różnie wykorzystać w zależności od profilu działalności firmy, jest dostępny online przez przeglądarkę i nie wymaga instalacji. Narzędzie jest też stale rozwijane i każdego roku pojawiają się nowe, niezwykle pomocne funkcje.

Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak bezpłatnie uzyskać dostęp do ZEME 360, wejdź na tę stronę. Gdy zastanawiasz się, w jaki sposób wykorzystasz to narzędzie w twojej firmie, możesz po lub przed rejestracją skorzystać z konsultacji z ekspertem. ZEME ma na swoim koncie setki skutecznych wdrożeń, a z narzędzia ZEME 360 korzystają setki przedsiębiorców prowadzących biznes w Europie!