Magazynowanie odpadów niebezpiecznych – przepisy w 2023 roku

W tym artykule określimy:

• definicję odpadów niebezpiecznych;

• akty prawne regulujące ich magazynowanie;

• przykłady przedsiębiorstw, które powinny wdrożyć wytyczne;

• zasady magazynowania;

• oraz to, gdzie szukać wsparcia w tym zakresie.

Celem jest zebranie informacji w przystępnej i skondensowanej formie – pamiętaj, że w przypadku tak ważnego tematu każda sytuacja wymaga indywidualnej oceny i konfrontacji z obecnym stanem prawnym.

Czym są odpady niebezpieczne? Czy wolno je magazynować?

Najprostsza definicja, która stara się zbudować fundamenty pod zrozumienie tematyki odpadów niebezpiecznych, jest prezentowana przez GUS:

„Odpady, które ze względu na swoje pochodzenie, skład chemiczny, biologiczny, inne właściwości i okoliczności stanowią zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi albo dla środowiska.”

Czy jest to wystarczające z punktu widzenia przedsiębiorcy, posiadającego kilka hal, rozproszoną logistykę i produkcję cechującą się dużą zmiennością? W żadnym wypadku, bo wciąż nie ma jasności co do tego, jaki odpad można uznać za szkodliwy, a który do tego grona się nie kwalifikuje – to nie może podlegać indywidualnej ocenie. Dlatego lepiej jest spojrzeć do artykułu szóstego ustawy o odpadach.

„Odpadami niebezpiecznymi są odpady wskazane w katalogu odpadów, określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 4 ust. 3, jako odpady niebezpieczne, z zastrzeżeniem art. 7.”

Mamy zatem bezpośrednie odwołanie do katalogu odpadów, z którym zdecydowanie warto się zapoznać, poszukując konkretnych informacji. Pozostaje zatem odpowiedzieć na drugie pytanie z nagłówka – czy można magazynować odpady niebezpieczne? Oczywiście! Wręcz należy to zrobić i to w sposób odpowiedni względem konkretnego odpadu. Również tak, aby był on prawidłowo przygotowany do dalszego transportu, do zakładu przetwarzającego dany rodzaj odpadów.

Wykaz aktów prawnych dotyczących magazynowania niebezpiecznych odpadów (stan prawny: wrzesień 2023)

Poniżej prezentujemy małą ściągę dla osób chętnych do zapoznania się z najważniejszymi aktami prawnymi związanymi ze sprawą. Zadajemy także pytanie naszej ekspertce, Annie Michalskiej-Gawin, Environment Manager w ZEME.

• Wspomniana wcześniej ustawa o odpadach, w której w obwieszczeniu Marszałka Sejmu znajdziemy definicję odpadu niebezpiecznego oraz wiele cennych informacji, w tym o możliwości dokonania zmiany klasyfikacji odpadów,

• Dokument rozporządzenia Komisji UE, nr. 1357/2014 z dnia 18 grudnia 2014, określający między innymi właściwości odpadów, które czynią je niebezpiecznymi,

• Rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 3 stycznia 2020, (Dz.U. 2020 poz. 10), w którym znalazł się pełen katalog odpadów

• oraz bardzo ważne rozporządzenie Ministra Klimatu z dnia 11 września 2020, (Dz.U. 2020 poz. 1742), dotyczące szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów.

Od czego najlepiej zacząć? Jak nie zgubić się w gąszczu przepisów, aby krok po kroku zidentyfikować posiadane odpady niebezpieczne, a później zacząć je odpowiednio magazynować? Które akty prawne są najważniejsze?

Oczywiście pierwszym krokiem jest konieczność odpowiedzenia sobie na pytanie, czy w ogóle mamy do czynienia z odpadem niebezpiecznym. Owszem w ustawie o odpadach zawarta jest definicja, ale ta z kolei odsyła nas do kolejnych aktów prawnych. Możemy z nich jednak wypunktować trzy najważniejsze rzeczy, które mogą pomóc we właściwej kwalifikacji odpadów: 

1. Odpady niebezpieczne oznaczają odpady wykazujące co najmniej jedną spośród właściwości niebezpiecznych (tj. wybuchowe, utleniające, łatwopalne, drażniące działanie (drażniące na skórę i powodujące uszkodzenie oczu), działające toksycznie na narządy docelowe lub zagrożenie spowodowane aspiracją, ostra toksyczność, rakotwórcze, żrące, zakaźne, działające szkodliwie na rozrodczość, mutogenne, uwalniające gazy o ostrej toksyczności, uczulające, ekotoksyczne, odpady mogące wykazywać niebezpieczne właściwości wymienione powyżej, które nie były bezpośrednio widoczne w odpadach pierwotnych.). 

2. Przekroczenie wartości granicznych stężeń substancji niebezpiecznych (składników
   wymienionych w zał. 4 Ustawy o odpadach) może powodować, że odpady są odpadami niebezpiecznymi.

3. Odpadami niebezpiecznymi są odpady wskazane w katalogu odpadów tzw. z gwiazdką “*” na końcu, pamiętając o podstawowej zasadzie, aby właściwie określić źródło powstawania danego odpadu.

Jeśli już będziemy wiedzieli, że mamy do czynienia z odpadem niebezpiecznym, wówczas należy się skupić na ostatnim z wymienionych wcześniej aktów prawnych (rozporządzenie dotyczące szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów), ponieważ w nim tak naprawdę znajdziemy konkretne informacje, w jaki sposób magazynować te odpady, chociaż dla niektórych rodzajów odpadów (które mogą być niebezpiecznymi) przewidziane są odrębne akty prawne, które to regulują np.:

• ustawie z 24 kwietnia 2009 r. o bateriach i akumulatorach,

• ustawie z 11 września 2015 r. o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym,

• ustawie z 20 stycznia 2005 r. o recyklingu pojazdów wycofanych z eksploatacji,

• rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 5 października 2017 r. ws. szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi,

• rozporządzeniu Ministra Gospodarki z 5 października 2015 r. ws. szczegółowego sposobu postępowania z olejami odpadowymi,

• rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 21 października 2016 r. ws. wymagań i sposobów unieszkodliwiania odpadów medycznych i weterynaryjnych,

• Rozporządzeniu Ministra Rozwoju z 21 stycznia 2016 r. ws. wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów oraz sposobów postępowania z odpadami powstałymi w wyniku tego procesu,

• Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 19 lutego 2020 r. ws. wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej, jakie mają spełniać obiekty budowlane lub ich części oraz inne miejsca przeznaczone do zbierania, magazynowania lub przetwarzania odpadów.

Kto musi podporządkować się tym wytycznym? Przykłady przedsiębiorstw

W naszym cyklu o wymogach prawnych związanych z gospodarowaniem odpadami zawsze staramy się podać kilka przykładów przedsiębiorstw, które muszą (lub nie) brać pod uwagę wskazywane akty prawne. Nie inaczej jest tym razem:

Przykład 1: Zakłady chemiczne zajmują się produkcją dla branży budowlanej oraz medycznej. Czy można zakładać, że będą tam potencjalnie produkowane odpady niebezpieczne?

To jeden z klasycznych przykładów tego, że z należytą dbałością należy podejść do sprawdzenia katalogu odpadów, a później zastosowania wytycznych dotyczących właściwego magazynowania tych niebezpiecznych. W Polsce, w latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku przykładem jednej z największych samowoli pod tym względem były Zakłady Chemiczne Tarnowskie Góry, gdzie odpad lądował… na placach obok. W konsekwencji powstała bomba ekologiczna o objętości ponad miliona metrów sześciennych, a obecnie łączną wartość zabezpieczenia skażonych terenów szacuje się na ponad 300 mln zł.

Przykład 2: Sieć sklepów wielkopowierzchniowych przyjmuje zużyte baterie i akumulatory. Czy ma ona do czynienia z odpadami niebezpiecznymi?

Tak i musi zapewnić odpowiedni pojemnik na ich magazynowanie, znajdujący się w miejscu utwardzonym oraz nienarażonym na działanie czynników atmosferycznych. Pojemnik taki musi zabezpieczać środowisko zewnętrzne przed działaniem substancji, które znajdują się w bateriach.

Przykład 3: Sieć hurtowni zajmująca się sprzedażą farb, wytwarza odpad w postaci folii, którymi są zabezpieczane palety z pojemnikami. Czy folia zagraża środowisku jako odpad niebezpieczny?

Jeśli folia nie została zabrudzona substancją o właściwościach niebezpiecznych, to nie można uznać jej samej za niebezpieczną. W dalszym ciągu jest to jednak odpad, który trzeba we właściwy sposób sklasyfikować i poddać kolejnym etapom zagospodarowania.

To jeszcze nie wszystko, poniżej znajdziesz najważniejsze dane dotyczące przechowywania niebezpiecznych odpadów.

Zasady magazynowania odpadów niebezpiecznych w 2023 roku

Czy istnieje jeden sposób na magazynowanie niebezpiecznych odpadów w firmie? Nie, ponieważ każdy przedsiębiorca powinien dopasować chociażby specyfikę pojemnika do posiadanego odpadu, jak również w odpowiednio ergonomiczny sposób zaaranżować przestrzeń magazynową. Do części wspólnych należy jednak zwrócenie uwagi na to, że:

• odpady niebezpieczne można przechowywać w tym samym pomieszczeniu z innymi odpadami, ale selektywnie, nie dopuszczając do ich zmieszania się z innymi odpadami (np. w osobnych boksach, kontenerach, workach lub pojemnikach),

• zabezpieczenie odpadów przed kontaktem z opadami deszczu i śniegu zapobiega powstawaniu ewentualnych wycieków, które mogą stanowić ściek przemysłowy (a którego nie wolno odprowadzać do kanalizacji deszczowej),

• jeśli odpady niebezpieczne są ciekłe i magazynowane w pojemnikach większych niż 5 litrów, należy oznaczać je etykietami, na których znajduje się kod i rodzaj odpadu, data rozpoczęcia ich magazynowania oraz inne informacje regulowane rozporządzeniem,

• w przypadku, gdy odpady mogą być zanieczyszczone substancjami ropopochodnymi, należy wdrożyć odpowiednie rozwiązania (oczyszczanie wycieków oraz odcieków w separatorach lub wyposażenie miejsca magazynowania odpadów w urządzenia, albo środki do zbierania wycieków lub odcieków)

• strefę dla odpadów niebezpiecznych należy odpowiednio oznaczyć, jeśli magazynowanych odpadów niebezpiecznych jest więcej niż 1 Mg,

• odpady niebezpieczne w postaci ciekłej muszą mieć zapewnione szczelne pojemniki, aby zapobiec ich uwolnieniu do gleby czy wód. Warto przy tym stosować wanny ociekowe o odpowiedniej pojemności, aby w razie rozszczelnienia pojemnika przejęły jego zawartość; przydatne są również sorbenty (materiał sorpcyjny, trociny, piach), które pomogą zatrzymać ewentualny wyciek przed jego rozprzestrzenieniem,

• z kolei te wrażliwe na temperatury – w pomieszczeniu zapewniającym odpowiednie warunki termiczne.

To nie wszystko – więcej informacji znajduje się oczywiście w rozporządzeniu. Jest tam wiele szczegółów, w tym z podziałem na branże (między innymi produkcję odpadów medycznych, lub wytyczne dla przedsiębiorstw zajmujących się przepakowywaniem materiałów niebezpiecznych).

UWAGA! Jeśli odpady niebezpieczne będą magazynowane niezgodnie z wymogami rozporządzenia, to przedsiębiorca naraża się na otrzymanie kary administracyjnej, wynoszącej od 1000 zł do aż 1 000 000 zł.

Przedsiębiorco, pamiętaj! Jeśli treść rozporządzenia jest niejasna, a w firmie brakuje osób stale aktualizujących swoją wiedzę z zakresu ochrony środowiska, to możesz liczyć na wsparcie ze strony ZEME. Skontaktuj się z nami i wskaż, które obszary w twoim przedsiębiorstwie wymagają audytu. Sprawdzimy, czy wszystkie formalności zostały dopięte na ostatni guzik, a w razie potrzeby zasugerujemy i wdrożymy najlepsze rozwiązania. Nasze doświadczenie na rynku odpadów – w tym tych niebezpiecznych – daje pewność, że wsparcie będzie błyskawiczne i kompleksowe. Zapraszamy do kontaktu!